Bailliu's van Breskens

Inleiding

De bailliu van Breskens was de plaatsvervanger van de Heer van Breskens en werd ook door deze benoemd. Dit ambt werd kennelijk verpacht, zoals in de 17e en 18e eeuw gebruikelijk was, maar veel informatie is daar niet over te vinden. In de periode, dat de familie von Danckelman de heerlijkheid in leen had, lijkt de heerlijkheid tesamen met het bailliuschap te zijn verpacht. De admodiateurs (de pachters van de heerlijkheid) komen ook voor als bailliu. Niet zo verwonderlijk. Een bailliu betekende immers een extra uitgavenpost voor de admodiateur.
De bailliu vervulde in het maatschappelijk leven een belangrijke rol, maar kon die rol slechts uitoefenen binnen het subtiele machtsevenwicht, dat er bestond tussen bailliu enerzijds en de maatschappelijke bovenlaag anderszijds. Niet iedereen slaagde daarin. Een positief voorbeeld in deze is bailliu Johan van Gronsfelt, die bijna 40 jaar bailliu van Breskens was. Ook Jacobus Loke, en zijn zoon Servaas, zijn in deze bijzonder vaardig gebleken. Zij slaagden erin het vrijwel geheel verloren gegane gezag voor de (ver weg wonende) vrijheer weer te herstellen, zowel binnen de heerlijkheid als ook daarbuiten, in de relatie met de Magistraat van het Vrije van Sluis.

In het nu volgende worden de achtereenvolgende bailliu's van Breskens behandeld, voorzover mijn gegevens gaan. De bailliu's, die tevens admodiateur van Breskens waren, worden behandeld onder de Heren van Breskens.

Aernout Pietersen (1610-1611)

Deze persoon, van wie ik verder niets af weet, wordt reeds op 28 mei 1610¹ vermeld als bailliu, en wordt op 15 nov. 1610² bij het vermaken van de wet door rekenmr. Cauwe, opnieuw als bailliu aangesteld. Hij staat vóór de burgemeester, maar het is onzeker of het hier echt om de functie van bailliu gaat. Bij het vermaken van de wet op 20 sept. 1611³ komt op deze plaats (maar dan stadthouder genoemd) Jan van Damme.

^{Noten: 1, 2, 3: ZV 2151f}

Govaert Weylandt (1612?-1617)

Deze komt voor het eerst voor als bailliu op 13 aug. 1612¹ en wordt als zodanig nog vermeld op 28 nov. 1616. Hij wordt vermeld als oud bailliu op 23 april 1618². Weylandt bezat de grote hofstede in de Gistelarepolder. Toen hij omstreeks begin 1617 voor zaken in Antwerpen was, werd hij gegijzeld door de Heer van Gistel, de vermoedelijke eigenaar van de (onteigende?) hofstede. Hierdoor werd hij geruïneerd, als gevolg waarvan hij ook afstand heeft gedaan van de bailliage van Breskens. Na zijn vrijlating is hij weer te Breskens komen wonen, en werd aldaar in 1622 in de kerk begraven, oud ca 62 jaar. Hij was gehuwd met Anna Tacx, en had drie kinderen, Albert (geboren in Utrecht), Cornelis en Mayken.

^{Noten: 1, ZV 2151f; 2, ZV 2151x/n58}

Jan Jacobsen (1617-1618?)

Terwijl Weylandt elders was, is vanaf mei 1617 in de civiele rol¹ sprake van een "dhr bailliu". Dit zal Jan Jacobsen zijn, die op 27 nov. 1617 vermeld wordt als bailliu. Vermoedelijk heeft hij deze plaats provisioneel vervuld. Waarschijnlijk is deze Jan Jacobsen dezelfde, die later als schepen wordt vermeld. Zekerheid heb ik daarover nog niet.

^{Noot: 1, ZV 2151f}

Jan Anraet (1618?-1620)

Jan Anraet laat op 20 mei 1618 zijn dochter Cornelia te Breskens dopen, en wordt op 1 juli 1618 met zijn vrouw Agatha de Waele lidmaat te Breskens. Vermoedelijk is hij in de lente van 1618 te Breskens gekomen. De eerste vermelding van hem als bailliu dateert van 16 jan. 1619¹ . Hij overleed kort vóór 9 nov. 1620.
Jan Anraet was eerst gehuwd met Marija, dochter van Aernout de Coninc, schoolmeester te Tholen, bij wie hij drie kinderen had (wiens namen mij onbekend zijn), en daarna met Agatha Claes de Waele, bij wie hij twee dochters had, Cornelia en Susanna. Zijn weduwe hertrouwde met Gerard van Besten.

^{Noot: 1, ZV 2151x}

Samuel de Lescluse (1621-1632, 1638, 1639-1640)

Naar eigen zeggen¹ werd hij in 1621 bailliu van Breskens. In 1632 wordt hij van de bailliage ontheven, na kennelijk grote problemen met de parochianen, zoals o.a. blijk uit de acta van de kerkenraad [o.a. 4 jan. 1631]. Hij komt later te Breskens wel weer voor als burgemeester, en na het overlijden van Jean de Cussonnel nog als waarnemend bailliu, zoals blijkt uit zijn décharge 27 dec. 1638². Ook na het afzetten van Pieter Boucherij werd hij op 27 oct. 1639 bij provisie tot bailliu aangesteld, wat hij bleef tot de komst van Johannes Mogge.
Samuel de Lescluse was geboren rond 1590 bij Middelburg in Zeeland, en overleed te Oostburg, waar hij werd begraven op 30 sept. 1651. Hij trouwde te Aardenburg 23 febr. 1620 (otr. 1 febr.) met Anna Pit, dochter van predikant Seginis Pit en Anneke Draver. Anna Pit werd begraven te Oostburg, 17 mei 1653. Uit dit huwelijk zijn drie kinderen in leven gebleven: Zephania (ongehuwd overleden), Janneken (geh. met Cornelis Teerlingh, Oostburg) en Sara (geh. met Jacobus Gallo, Schoondijke).

^{Noten: 1, ZV 2151x/n260, 24-6-1641; 2, ZV 2151l (achterin)}

Jean de Cussonnel (1632-1638)

Deze werd op 30 juli 1632 bij brief¹ door de Heer tot waarnemend bailliu aangesteld. Op 21 febr. 1633² deed hij eed als bailliu. Hij overleed kort vóór 29 jan. 1638³. Na zijn overlijden neemt oud bailliu Samuel de Lescluse de zaken waar.

^{Noten: 1, OAB 7; 2, ZV 2151j; 3, ZV 2151l (achterin)}

Pieter Boucherij (1639)

Dit is een onduidelijke figuur, die door jonker Johan Sticke, de broer van de Heer, was aangesteld. Hij wordt door de magistraat van Breskens pas erkend ná een expres bevel om Boucherij als bailliu ter erkennen [ZV2151l, 7 juni 1639], maar reeds op 22 aug. van datzelfde jaar interdiceert jonker Johan Sticke Boucherij "sich met de bailliage van Breskens niet te belangen na dato deses".
Oud bailliu Samuel de Lescluse neemt hierna de zaken weer waar.

Johannes Mogge (1640-1643)

Johannes Mochge de jonge toonde de magistraat van Breskens op 22 nov. 1640 zijn commissie als bailliu en deed de eed als bailliu op 14 jan. 1641¹. Kennelijk ontstonden al snel financiële problemen en op 28 april 1643 zegt hij zijn dienst als bailliu op bij Christoff Sticke, die toen kennelijk in Breskens was. In 1644 verkocht hij zijn huis in Breskens aan zijn broer Jacob Mogge.
Johannes Mogge was geboren te Vlissingen ca 1618. Hij studeerde medicijnen te Leiden, waar hij vermoedelijk in 1644 promoveerde (vermeld Leiden 1637, 1644). Hij vertrok in 1646 naar Brazilië, maar overleed onderweg.

^{Noot: 1, ZV 2151l (achterin)}

Johan van Gronsfelt (1645-1682)

Johan van Gronsfelt, afkomstig van Calcar, deed eed als bailliu van Breskens op 16 jan. 1645. Hij was bijna 38 jaar bailliu van Breskens en hij lijkt een goed evenwicht gevonden te hebben tussen enerzijds de belangen van de vrijheer en anderzijds die van de inwoners van Breskens. Hij overleed op 4 dec. 1682¹ en werd te Breskens begraven op 11 dec.
Van Gronsfelt was eigenaar van de hofstede "de Duyvekeete" in cavel 1 van Oud Breskens. Hij was in 1653 gehuwd met Francijntje Loncke, gedoopt te Breskens 12 febr. 1634 en overleden (te Groede?) ná 1687. Hun enige dochter Johanna, ged. Breskens 14 mei 1656, trouwde in 1678 met mr. Abraham van den Bussche, griffier sLands van den Vrijen, en kreeg als huwelijksgeschenk de eigendom van de hofstede "de Duyvekeete".

^{Noot: 1, ZV 2151l}

Esaias de Coster (1683-1701)

Esaias de Coster, geboren te Middelburg rond 1645, deed eed als bailliu van Breskens op 30 nov. 1683¹. Hij werd, samen met zijn vrouw Anna Maria Willems, op 31 maart 1684 lidmaat te Breskens met attestatie van Middelburg. In 1692 verwierf hij de heerlijkheid Breskens in admodiatie.
Zie verder Heren van Breskens. Hij werd begraven te Breskens op 25 okt. 1701.

^{Noot: 1, ZV 2151l}

Coenraat van Heussen (1702-1707?)

Deze was zowel admodiateur als bailliu van Breskens. Zie Heren van Breskens.

Johan van Hoorn (1709-1713)

Deze werd op 3 aug. 1709¹ aangesteld tot bailliu van Breskens door dHr van de Brande, burgemeester van Middelburg, uit naam van de vrijheer. Op 1 jan. 1714 deed bailliu van Hoorn afstand van het bailliuschap i.p.v. Jacobus Loke, volgens commissie van de vrijheer van 8 april 1713. Zie Heren van Breskens.

^{Noot: 1, OAB 1}

Jacobus Loke (1714-1720)

Jacobus Loke deed op 30 jan. 1714 eed als bailliu van Breskens, waartoe hij volgens de commissie van de vrijheer op 8 april 1713 was aangesteld. Loke was toen al admodiateur van Breskens, daar hij op 20 juni 1713 in die hoedanigheid de wet vermaakte (d.w.z. de magistraat benoemde). Zie verder Heren van Breskens.

Servaas Loke (1720-1761)

Servaas Loke, geboren te Groede 18 aug. 1689, volgde zijn vader op als admodiateur en bailliu van Breskens, aanvankelijk bij provisie en definitief op 20 okt. 1722, toen hij de eed als bailliu aflegde in handen van dheer Johan van Hoorn, [oud bailliu], die hiertoe was gemachtigd door de vrijheer. Na het overlijden in 1745 van vrijheer Eberhard Ludwig von Danckelman en het terugvallen van de heerlijkheid op de leenheer, Carel Theodore, keurvorst van de Palts, raakte Loke de admodiatie kwijt, omdat de keurvorst de heerlijkheid zelf (via zijn rentmeester) beheerde. Loke werd als bailliu evenwel herbenoemd, volgens commissie van de vrijheer van 1 juli 1746. Loke legde opnieuw de eed af in handen van dHr Laurent Adan, rentmeester en gemachtigde van de vrijheer, op 26 okt. 1746¹. Servaas Loke overleed op 15 jan. 1761. Zie ook Heren van Breskens.

^{Noot: 1, OAB 3}

Walterus de Smidt (1761-1776)

Walterus de Smidt werd geboren ca 1715. Hij werd in 1736 notaris te Groede, en in 1742 secretaris van Breskens. Na het overlijden van Loke werd Walterus de Smidt bij commissie van de vrijheer, Mannheim d.d. 12 febr. 1761, aangesteld als baillliu van Breskens. Hij legde op 9 maart 1761 de eed van getrouwigheid aan de keurvorst af in handen van dHr P.J. Adan, als gemachtigd door de vrijheer, en deed op 13 maart 1761 de ordinaire eed als bailliu ten overstaan van de magistraat. Walterus de Smidt was behalve bailliu van Breskens ook notaris te Groede. Hij woonde in Groede. Hij deed eind 1776 vrijwillig afstand van het bailliuschap, en gaf brieven van aanbeveling t.b.v secretaris van Hierschot. Hij woonde nog te Groede in febr. 1796, oud 81 jaar, samen met zijn dienstmeid Apolina van Herzeele, 37 jaar. Nog onbekend is mij, wanneer hij overleed.

Philippus Christoffel van Hierschot (1776-1794)

Van Hierschot werd geboren te Middelburg ca. 1743. Hij was clercq van Walterus de Smidt, en werd op diens aanbeveling in 1761 secretaris van Breskens. Na het vrijwillig aftreden van Walterus de Smidt als bailliu werd hij bij acte Mannheim d.d. 20 okt. 1776 door de vrijheer benoemd tot bailliu van Breskens. Op 18 juli 1794 schrijft de magistraat aan de graaf de Vieregg, als vertegenwoordiger van de vrijheer, dat bailliu van Hierschot al geruime tijd zeer ernstig ziek is en vermoedelijk niet meer zal genezen, en zij verzoekt Abraham Le Clercq als waarnemer en bij zijn overlijden als bailliu aan te stellen. Van Hierschot overleed, kort na het schrijven van deze brief, op 22 juli 1794, bijna 51 jaar oud.

^{Noot: 1, ZA, Handschr. 1433}

Jacobus Delbaar fils (1794-?)

Deze omstreeks 1758 geboren koopman wist zich in 1794 in het begin van de Franse tijd tot bailliu te laten benoemen¹. Hij woonde in 1798 te Breskens samen met zijn vrouw Anthonia van Abeele, en drie zoons Jacobus, Pieter en Lowij.

^{Noot: 1, Nog te bekijken: OAB 25, stukken betreffende de benoeming van burger Delbaere tot baljuw}