Bewerking: Huib J. Plankeel, Leiden - www.grijsbaard.nl
Naar deel 2 : huisnummers 1 t/m 50
Naar deel 3 : huisnummers 51 t/m 93
Naar deel 4 : huisnummers 94 t/m 148
Naar deel 5 : huisnummers 149 t/m 204
In 1825 werd bij Koninklijk Besluit goedgekeurd het [hierna opgenomen] Reglement op ...
Registers van bevolking ... [in] Zeeland. Op grond daarvan werd in 1826 het eerste
bevolkingsregister van Breskens opgemaakt. Hierin was per woning de bevolking geregistreerd, met
o.a. naam, beroep, geboortejaar en geboorteplaats. Dit bevolkingsregister werd gedurende een aantal
jaren bijgehouden, d.w.z. wanneer een verandering optrad, b.v. door een verhuizing, dan werden de
namen op de oorspronkelijke plaats doorgestreept, en opnieuw op de nieuwe plaats opgevoerd. Dat
maakt het geheel niet erg overzichtelijk. In 1830 werd, conform het Reglement, weer een "schoon"
register gemaakt.
Het hier gebruikte register berust bij het archief van de Gemeente Sluis, Nieuw Archief
Breskens, inv.nr 458.
Ik heb geprobeerd de oorspronkelijke eerste versie uit 1826 te reconstrueren. Gelukkig waren de
meeste doorhalingen zodanig uitgevoerd, dat de oorspronkelijke tekst nog wel (ongeveer) leesbaar
was. De gegevens worden hier (vanwege de omvang) in vier stukken gepresenteerd. Daarbij
worden de volgende gegevens weergegeven:
huisnummer: in 1826 kregen alle
woningen een huisnummer. In totaal werden 204 nummers uitgegeven. Sommige huizen bestonden uit
meerdere woningen. Die hadden allen een nummer. Daarnaast waren er ook inwoners, die een kamer
huurden in een woning. Een woning kon derhalve uit meerdere eenheden of units bestaan. Daarop slaat
het in de kolom U vermelde:
U of unitnummer: zie
hierboven.
p.nr of persoonsnummer: dit is
het in het register gehanteerde volgnummer (per persoon)
naam: het register bevat een
kolom "naam" en een kolom "voornaam"; beide zijn hier samengevoegd
S of burgelijke staat: d.w.z.
gehuwd (h), weduwe of weduwnaar (w), ongehuwd (door mij blank gelaten)
beroep
R of Godsdienst (religie): rk
(rooms katholiek), lu (luthers), of gereformeerd (door mij blank gelaten)
lft of leeftijd: deze rubriek
staat niet in het register maar is door mij voor de overzichtelijkheid berekend op grond van het
wel opgegeven geboortejaar. Deze leeftijd is dus bij benadering.
geb.jr: het opgegeven
geboortejaar
geb.plaats: de opgegeven
geboorteplaats
noot: indien er aanleiding is
voor een opmerking, dan heb ik die in een noot gezet. De noten volgen direct na het betreffende
huis.
Waarschuwing
Denk eraan, dat het bevolkingsregister opgesteld werd op grond van de mondelinge opgave van de
bewoners van de huizen en niet op grond van officiële registers. Er komen daarom onnauwkeurigheden
in voor, met name wat betreft geboortejaren, maar ook wat betreft namen. Het is derhalve aan te
bevelen ook de officiële registers van de Burgerlijke Stand te raadplegen.
Volgt hier eerst het hiervoor vermelde Reglement, zoals dat op 3 december 1825 werd gepubliceerd in de Middelburgsche Courant:
Art. 1. | In alle de Gemeenten in de Provincie Zeeland zal worden aangelegd, en door de zorg der Hoofden van de Plaatselijke Besturen worden bijgehouden, een register van bevolking en inwoning, overeenkomstig het ten deze gevoegd model. |
2. | De Hoofden der Plaatselijke Besturen zullen zorgen, dat dadelijk na de afkondiging dezer, alle
de woonhuizen in de gemeenten met een doorlopend nummer worden gekenmerkt. Dit nummer zal in olie-verw, ter grootte van 50 strepen, op de post der deur of op eene andere zigtbare plaats aan de voorzijde van het gebouw worden gesteld. |
3. | Gemeenten welke meer dan honderd woonhuizen bevatten, kunnen in wijken worden verdeeld, en zal in dat geval, nevens het nummer, de wijk waartoe ieder huis behoort, worden vermeld. |
4. | Ieder Eigenaar zal verpligt zijn dit nummer steeds zigtbaar te doen onderhouden. |
5. | Al wie binnen eene Gemeente verhuist of in dezelve zijn vast verblijf of woning komt vestigen, of uit dezelve met er woon vertrekt, is verpligt daarvan binnen veertiendagen na die verhuizing of vestiging, en voor het verlaten der Gemeente, aan het Hoofd van het Plaatselijk Bestuur of aan den Wijkmeester zijner wijk kennis te geven, en alle zoodanige opgaven mede te deelen, als tot invulling van of aantekening bij het Register van bevolking benoodigd zijn. |
6. | De Hoofden der Huisgezinnen zullen zorgen dat deze aangifte voor hunne vrouwen, inwonende kinderen, bloed- of aanverwanten en inwonende dienst- of werkboden, geschiede. |
7. | De veranderingen welke door geboorte of overlijden in de bevolking ontstaan, zullen, ten gevolge der aangiften bij den Burgerlijken Stand, in het bevolkings-register worden aangeteekend. |
8. | Het Hoofd van het Plaatselijk Bestuur zal zorgen, dat tweemaal in het jaar, in de maanden Junij en December, van huis tot huis worde rond gegaan, ten einde zich te verzekeren, dat alle opgaven betrekkelijk de veranderingen in het Personeel der Huisgezinnen en van derzelver verhuizing zijn gedaan en aangeteekend, en ingeval van verzuim, de noodige aanvulling van het Register doen bewerkstelligen. |
9. | In Gemeenten welke in wijken zijn verdeeld, zal deze werkzaamheid aan Wijkmeesters door het Plaatselijk bestuur, in of buiten hetzelve benoemd en aangesteld, kunnen worden opgedragen. |
10. | Bij deze opnemingen zal het Hoofd des Huisgezins verpligt zijn, omtrent alle de leden van hetzelve, de gevorderde opgave mede te deelen, zoo verre hij daartoe in staat is, en voorts worden nagegaan of in hetzelve eenige verandering is ontstaan, welke nog niet was aangeteekend. |
11. | Bij den eersten omgang ten gevolge van dit Reglement te doen, zullen van ieder huisgezin, alle de inlichtingen omtrent de daartoe behoorende personen worden opgenomen, ten einde daarna het Register op te maken. |
12. | Het Register van Bevolking zal naar de volgorde der woonhuizen in de Gemeente worden opgemaakt, en zullen daarin van ieder huisgezin, de namen en verdere opgaven omtrent ieder lid van hetzelve worden vermeld; de inrigting zal wijders zoodanig moeten zijn, dat tusschen ieder nummer der woningen eene genoegzame ruimte worde gelaten, om daarin de nieuwe bewoners te kunnen vermelden. |
13. | Om de vijf jaren zal een nieuw Register worden aangelegd, of zoo veel eerder als noodzakelijk zal worden bevonden; het alsdan vervallende, zal door het Hoofd van het Plaatselijk Bestuur gesloten en geteekend, ter Plaatselijke Secretarij worden gedeponeerd. |
14. | In de Steden, waar te dezer zake bij de algemeene Reglementen van Policie, of bij afzonderlijke verordeningen, bepalingen bestaan, zullen dezelve in kracht blijven, mits niet strijdig met den inhoud van dit Reglement, en zullen in allen gevalle de Registers van Bevolking, de opgave in het ten deze gevoegde model voorkomende, moeten inhouden. |
15. | De overtredingen van Art. 4, 5, 6 en 10, zullen worden gestraft met eene boete van twee gulden, of bij onvermogen met eene gevangenisstraf van een dag. |
16. | De overtredingen tegen dit Reglement, zullen bij behoorlijk proces-verbaal worden geconstateerd, hetwelk voor den Vrederegter van het Kanton, volgens de bestaande wetten, zal worden vervolgd. |
17. | De vervolging zal echter geen plaats hebben, wanneer de bekeurde binnen drie dagen na dat het proces-verbaal ter zijner kennis is gebragt, de boete in handen van den Plaatselijken Ontvanger, met voorkennis van het Hoofd van het Plaatselijk Bestuur, zal hebben voldaan. |
18. | De boeten volgens dit Reglement verbeurd, komen ten voordeele van de Gemeente-kas. |
En op dat niemand hiervan onwetend zij, zal deze in de Steden en gemeenten binnen deze Provincie worden afgekondigd en aangeplakt, waar dit gewoon is te geschieden. | |
Gedaan ter Vergadering van de Gedeputeerde Staten van Zeeland, te Middelburg, den 28 November 1825 | |
De Gedeputeerde Staten voornoemd, VAN DOORN, vt Ter ordonnantie van dezelve, VAN DER HEIM |
bron: Middelburgsche Courant, 3 December 1825.
Medio 1826 kende Breskens volgens het bevolkingsregister 1146 inwoners. Ruim 90% was daarvan gereformeerd, de overigen (op 5 lutheranen na) behoorden tot de rooms katholieken.
De verdeling naar religie was als volgt:
sexe | leeftijd | gereformeerd | rooms katholiek | luthers | totaal | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
mannen | 18 jaar en ouder | 278 | 33 | 4 | ||||
onder de 18 jaar | 231 | 15 | 1 | |||||
tesamen | 509 | 48 | 5 | 562 | ||||
vrouwen | 18 jaar en ouder | 292 | 25 | 0 | ||||
onder de 18 jaar | 253 | 12 | 0 | |||||
tesamen | 545 | 37 | 0 | 582 | ||||
onbekend | 2 | 2 | ||||||
1056 | 85 | 5 | 1146 |
De leeftijdsopbouw en de burgerlijke staat was als volgt:
sexe | burg.staat | leeftijdsgroep (in jaren) | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
0-9 | 10-19 | 20-29 | 30-39 | 40-49 | 50-59 | 60-69 | 70-79 | 80-89 | >90jr | totaal | ||
mannen | ongehuwd | 162 | 98 | 59 | 18 | 6 | 4 | - | - | 1 | 1 | |
gehuwd | - | - | 35 | 63 | 41 | 33 | 20 | 8 | 1 | - | ||
weduwnaar | - | - | - | - | - | 3 | 6 | - | 1 | - | ||
totaal | 162 | 98 | 94 | 81 | 47 | 40 | 26 | 8 | 3 | 1 | 560 | |
vrouwen | ongehuwd | 174 | 103 | 44 | 11 | 7 | 3 | - | - | - | - | |
onbekend | - | - | - | 1 | 1 | - | - | - | - | - | ||
gehuwd | - | - | 46 | 71 | 37 | 30 | 11 | 5 | - | - | ||
weduwe | - | - | - | 2 | 7 | 12 | 8 | 6 | 1 | - | ||
totaal | 174 | 103 | 90 | 85 | 52 | 45 | 19 | 11 | 1 | - | 580 | |
man/vrouw | totaal | 336 | 201 | 184 | 166 | 99 | 85 | 45 | 19 | 4 | 1 | 1140 |
Opm: Van zes personen ontbreken enige gegevens. Deze zijn hier dus niet opgenomen.
Opmerkelijk in deze tabel is het feit, dat de mannen een oudere leeftijd bereiken dan de vrouwen, en dat zij dat bovendien in de gehuwde staat doen. Kennelijk waren deze mannen ondanks de leeftijd toch een (financiëel?) aantrekkelijke partij. De twee vrouwen, waarvan de burgerlijke staat niet werd vermeld, waren mogelijk ongehuwde moeders.
De ligging en de geschiedenis van deze huizen (en hofsteden) tot 1832 worden behandeld in de Kadastrale atlas van Zeeland, deel Breskens, verschenen in 1996. Deze publicatie is ondermeer te raadplegen bij de Openbare bibliotheek in Oostburg, het Zeeuws Archief en de Zeeuwse Bibliotheek te Middelburg, en het Centraal Bureau voor Genealogie in Den Haag. Er zijn ook nog enkele exemplaren te koop.